“राजनीतिमा नैतिक शिक्षाको आवश्यकता”

२१ पटक पढिएको

विजयराज सिंह

नेपालको राजनीति निरन्तर परिवर्तन र संघर्षको इतिहासले भरिएको छ। राणा शासनको अन्त्यदेखि, प्रजातन्त्रको उदय, पञ्चायती प्रणालीको पतन, बहुदलीय लोकतन्त्रको स्थापनादेखि गणतन्त्रसम्म आइपुग्दा जनताले धेरै आशा र सपना बोकेका छन्। तर यथार्थ के छ भने यी आन्दोलन र परिवर्तनले देखाएको ठूलो कमजोरी भनेको राजनीतिमा नैतिकता र मूल्यको कमी हो।

राजनीति भन्नासाथ जनताले सत्ता, पद र स्वार्थको खेल सम्झनु स्वाभाविक भएको छ। किनभने धेरै नेताहरूले जनतासँग गरेको वाचा पूरा गर्नुभन्दा पद–प्रतिष्ठा, व्यक्तिगत लाभ र समूहगत स्वार्थलाई अगाडि बढाएका छन्। राजनीति सेवा होइन, व्यवसाय बन्न पुगेको छ। यही कारण देशमा अस्थिरता, बारम्बार सरकार परिवर्तन, भ्रष्टाचार र जनविश्वासको संकट देखा परेको छ।

राजनीति वास्तवमा राष्ट्रलाई सही बाटोमा हिँडाउनुपर्ने शक्ति हो। तर जब यो शक्ति लोभ र स्वार्थले ग्रस्त हुन्छ, तब लोकतन्त्र कमजोर हुन्छ, विकास अवरुद्ध हुन्छ, र समाजमा निराशा फैलिन्छ। यसैले नेपालमा आजको सर्वाधिक आवश्यक कुरा भनेको राजनीतिलाई नैतिक शिक्षासँग जोड्नु हो।

नैतिक शिक्षा भनेको केवल उपदेश होइन, बरु नेतामा सत्यनिष्ठा, पारदर्शिता, अनुशासन, इमानदारी र सेवा भाव जागृत गर्ने आधार हो। कानूनी सजायले मात्र राजनीति शुद्ध हुँदैन; दीर्घकालीन सुधार त तब हुन्छ जब नेताको आचरण नैतिक मूल्यमा आधारित हुन्छ। जब नेताले आफूलाई राष्ट्रको सेवक ठान्छन्, तब मात्र राजनीति पवित्र बन्छ।

यसका लागि विद्यालयदेखि विश्वविद्यालयसम्म नैतिक शिक्षालाई मजबुत बनाउनुपर्छ। यदि नयाँ पुस्ता नैतिक मूल्यमा शिक्षित हुन्छ भने भविष्यमा राजनीति स्वच्छ नेतृत्वले भरिनेछ। त्यस्तै, राजनीतिक दलहरूले पनि आफ्नो नीति, आचरण र कार्यशैलीमा नैतिक मूल्यलाई प्राथमिकता दिन जरुरी छ।

विश्व इतिहासमा हेर्दा महात्मा गान्धी, नेल्सन मण्डेला जस्ता नेताहरू आफ्नो नैतिक बलकै कारण अमर बने। उनीहरूको नेतृत्वले जनतालाई विश्वास दिलायो र समाजलाई परिवर्तन गर्यो। नेपाललाई पनि आज त्यही किसिमको नैतिकतामा आधारित नेतृत्व आवश्यक छ।

निष्कर्षमा भन्नुपर्दा, नेपालमा संविधान, कानुन र संरचना भए पनि यदि राजनीति नैतिक मूल्यबिहीन रह्यो भने सच्चा परिवर्तन सम्भव छैन। राजनीति शुद्ध र जनमुखी बनाउन अब नैतिक शिक्षा र आचरणलाई राजनीति र समाजको मेरुदण्ड बनाउनुपर्छ। जब राजनीति सेवा र त्यागमा आधारित हुन्छ, तब मात्र नेपालले समृद्धि र स्थायित्वको बाटो समाउन सक्छ। जाजरकोट