लोकसेवा तयारी : समसामयिक वस्तुगत प्रश्नोत्तर – भाग ३

१. पश्चिम नवलपरासी बर्दघाट नगरपालिकास्थित दबिला क्षेत्रलाई के घोषणा गरिएको छ ?
 बुद्धकालीन हलिदावसन नगर
– गौतम बुद्धको मावलीस्थल प्राचीन कोलीय गणराज्यअन्तर्गत पर्ने विभिन्न नगरमध्ये एउटालाई स्थानीय सरकारले सो घोषणा गरेको ।
– प्राचीन कोलीय गणराज्यअन्तर्गत उत्तरक, ककरपत्त, हलिदावसन, संयोगा, रामग्राम, सज्जनेल एवं कुन्डीय नामका सात नगर रहेको इतिहासविद्ले उल्लेख गरेका ।
– प्राचीन कोलीय राज्यको राजधानी हाल पण्डितपुरमा रहेको पुराताìिवक अध्ययनले देखाएको भए पनि अन्य प्राचीन नगर कहाँ थिए भन्ने अध्ययन अनुसन्धानको विषय बनेको ।

२. नेपाल राष्ट्र बैङ्कले तर्जुमा गरेको चौथो रणनीतिक योजनाको अवधि कुन हो ?
 सन् २०२२–२०२६
– राष्ट्र बैङ्कले पाँच वर्ष अवधिको रणनीतिक योजना तर्जुमा गरेको ।
– केन्द्रीय बैङ्कले बैङ्किङ पद्धतिप्रतिको विश्वासलाई पुनस्र्थापना गर्न, राष्ट्रले अपेक्षा गरेअनुसार अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय र विकास साझेदारसँग प्रभावकारी संयोजन गर्न र बैङ्किङ, वित्तीय र बाह्य क्षेत्रसँगको स्थायित्व कायम गर्न अवलम्बन गर्नुपर्ने विशेष र नवप्रवद्र्धनात्मक उपाय यो रणनीतिक योजनामा समेटिएको ।
– रणनीतिले परिलक्षित गरेको आधारमा नै राष्ट्र बैङ्कले आगामी दिनमा आफ्ना कामकारबाही अगाडि बढाउने जनाएको ।
– राष्ट्र बैङ्कले सन् २००६ देखि रणनीतिक योजना बनाउन थालेको ।
– योजनाले सात रणनीतिक खम्बा र १८३ कार्ययोजना समेटेको ।

३. नेपालमा पहिलो पटक बिनाअप्रेसन मुटुको भल्भको सफल प्रत्यारोपण कहिले गरियो ?
 वि.सं. २०७८ फागुन १६
– शहीद गङ्गालाल राष्ट्रिय हृदयरोग केन्द्रले ट्रान्सक्याथर इरोटिक भल्ब इम्प्लामेन्टेसन (टीएभीआई) विधिबाट ८० वर्षीय महिलाको मुटुको भल्ब फेरेको ।
– टीएभीआई उपचार पद्धतिमा तिघ्राको धमनी फिमोरल आर्टरीबाट एक विशेष किसिमको तार अर्थात् क्याथरेटरद्वारा मानवनिर्मित भल्ब मुटुभित्र छिराएर रोग भएको एओर्टिक भल्बको स्थानमा प्रत्यारोपण गरिने÷गरिएको ।
– अस्पतालका निर्देशक डा. चन्द्रमणि अधिकारीले भारतका मुटुरोग विशेषज्ञ डा. शाही सतीश नेतृत्वमा अस्पतालको टिमले सो सफल प्रत्यारोपण गरेको ।
– बिरामीलाई बेहोस पारी छाती शल्यक्रिया गर्नुपर्ने भएकाले यो पद्धतिमा जटिलता पनि कम हुने र बिरामी चाँडै निको हुने अस्पतालले जनाएको ।

४. विश्व बैङ्कद्वारा प्रकाशित वुमन बिजनेस एन्ड ल–इन्डेक्स २०२२ अनुसार नेपालमा महिलाको आर्थिक अवसर र सशक्तीकरणको समग्र सूचकाङ्क कति रहेको छ ?
 ८०.६
– सो प्रतिवेदनअनुसार सार्क राष्ट्रको अवस्था ः
नेपाल– ८०.६
भारत – ७४.४
माल्दिभ्स – ७३.८
भुटान – ७१.९
श्रीलङ्का – ६५.६
पाकिस्तान – ५५.६
बङ्गलादेश – ४९.४

– सो प्रतिवेदनअनुसार आर्थिक अवसर र सशक्तीकरणमा नेपाली महिला सार्क राष्ट्रमा अग्रस्थानमा रहेका पाइएको ।
– सो प्रतिवेदनअनुसार अग्रस्थानमा रहेका दस राष्ट्र

– प्रतिवेदनअनुसार वेस्ट बैङ्क एन्ड गाजा २६.३ अङ्कका साथै सूचीको अन्तिम स्थानमा रहेको । त्यस्तै सूचीको दोस्रो अन्तिम स्थानमा २६.९ अङ्कका साथ यमन रहन पुगेको ।

५. २०७८ फागुनमा राजधानीमा सम्पन्न मिस ब्युटिफुल नेपाल २०२२ प्रतियोगिताको उपाधि जित्ने युवती को हुन् ?
 यसिमा मल्ल ठकुरी
– त्यस्तै विवाहित युवतीबीचको सौन्दर्य प्रतियोगिताको उपाधि ‘मिसेस ब्युटिफुल नेपाल २०२२’को उपाधि रोजिना अधिकारीले जितेकी ।

६. २४औँ शीतकालीन ओलम्पिक खेलकुद प्रतियोगिता कहिले र कहाँ सम्पन्न भएको हो ?
 सन् २०२४ फेब्रुअरी ४–२०, बेइजिङ (चीन)
– प्रतियोगितामा सहभागी राष्ट्र: ९१
– प्रतियोगितामा सहभागी खेलाडी: २८७१ जना
– प्रतियोगितामा समावेश खेल: सात
– पहिलो स्वर्ण जित्ने खेलाडी: थेरेसा जोहाग (नर्वे)
– सबैभन्दा बढी स्वर्ण जित्ने खेलाडी: जोहानेस वोए (नर्वे), चार स्वर्ण र एक कांस्य
– पदकका आधारमा उत्कृष्ट पाँचमा पर्न सफल राष्ट्र
– ९१ राष्ट्रमध्ये पदक हासिल गर्न सफल राष्ट्र २७ वटा रहेका ।

– प्रथम शीतकालीन ओलम्पिक खेलकुद सन् १९२४ मा फ्रान्समा सम्पन्न भएको ।
– २५औँ शीतकालीन ओलम्पिक खेलकुद सन् २०२६ मा इटालीमा सञ्चालन हुने ।

७. विश्व सिमसार दिवस कहिलेदेखि मनाउन थालिएको हो ?
 सन् १९९७
– नेपालमा पनि यही वर्षदेखि मनाउन सुरु गरिएको ।
– यो दिवस हरेक वर्ष फेब्रुअरी २ मा मनाउने गरिएको ।
– सन् २०२२ को नारा: Wetlands Action for People and Nature.

८. अफ्रिका कप अफ नेसन २०२२ को उपाधि जित्ने राष्ट्र कुन हो ?
 क्यामरुन (उपविजेता: इजिप्ट)
– सो प्रतियोगितामा २४ टिमको सहभागिता रहेको ।
– प्रतियोगिता सन् २०२२ जनवरी ९ देखि फेब्रुअरी ६ सम्म वेस्ट इन्डिजमा आयोजना गरिएको ।
– प्रतियोगितामा सर्वाधिक गोलकर्ता क्यामरुनका ख्ष्लअभलत ब्दयगदबपबच (आठ गोल) बनेका ।
– बेस्ट प्लेयर सेनेगलका क्बमष्य ःबलभ घोषित भएका ।

९. प्रसिद्ध क्रिकेट खेलाडी सेन वार्नको निधन कहिले भएको हो ?
 सन् २०२२ मार्च ४ (अस्ट्रेलिया)
– (वार्नले सन् १९९९ मा अस्ट्रेलियालाई विश्वकप क्रिकेटको उपाधि दिलाउन महìवपूर्ण भूमिका खेलेका ।)

१०. जन्ती ढुङ्गा नामक स्थान कहाँ रहेको छ ?
 तुलसीपुर (दाङ)
– जन्तीढुङ्गामा रहेका हजारौँ ढुङ्गा मानिसले नै कुँदेका जस्ता रहेका ।
– झाँक्री ढुङ्गा सामुदायिक वन क्षेत्रमा रहेका यी ढुङ्गालाई स्थानीयले ‘जन्तीढुङ्गा’ नाम दिएका । परापूर्व कालमा यो ठाउँमा पुगेपछि जन्तीहरू बिलाएको भन्ने किंवदन्ती रहेको । कुँदिएकाजस्ता देखिने यी ढुङ्गा बिलाएका जन्ती, दुलहा दुलही भएको विश्वास रहेको ।
– पछिल्लो समय यो ठाउँका ढुङ्गा हेर्न टाढा टाढाबाट सर्वसाधारण पुग्न थालेका ।

११. नेपालमै पहिलो पटक सिसैसिसाको पुल (स्काइ ब्रिज) कहाँ निर्माण गरिएको छ ?
 कुश्मा, पर्वत
– कालीगण्डकी नदीको खोँचमा बनेको स्काइ ब्रिज वि.सं. २०७८ फागुन २३ देखि सञ्चालनमा आएको ।
– कालीगण्डकी नदीको सतहदेखि झन्डै २५० मिटरको उचाइमा रहेको पुलबाट नदी र भीरको दृश्य छर्लङ्ग देख्न सकिने ।
– पुल ३५ फिट लामो र ११ फिट चौडा रहेको ।
– स्काइ ब्रिज विश्वकै दोस्रो लामो सुपरम्यान जिपलाइन र विश्वकै दोस्रो अग्लो बन्जी तथा विश्वकै अग्लो स्विङसँगै रहेको ।

१२. अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस कहिले मनाइन्छ ?
 मार्च ८
– सन् २०२२ मा ११२औँ अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाइएको ।
– सन् २०२२ को अन्तर्राष्ट्रिय नारा:Gender Equality Today for a Sustainable Tomorrow.
– राष्ट्रिय नारा: सामाजिक न्याय र लैङ्गिक समानता: दिगो विकासको सुनिश्चितता ।

१३. हाल निजामती सेवामा महिला प्रतिनिधित्व कति रहेको छ ?
 २६.५९ प्रतिशत (२०७८ फागुनसम्म)
– निजामती सेवामा झन्डै एक दशकमा महिलाको प्रतिनिधित्व दोब्बरले बढेको ।
– निजामती सेवामा आ.व. २०६७/६८ मा १३.८४ प्रतिशत महिला रहेकोमा आ.व. २०७७/७८ मा २६.५९ प्रतिशत पुगेको ।
– निजामती किताबखानाबाट प्राप्त विवरणअनुसार हाल निजामती सेवामा ८८ हजार ५५८ कर्मचारी रहेका, जसमा २३ हजार ५५८ महिला कर्मचारी रहेका । जब कि ११ वर्षअघि महिलाको सहभागिता १० हजार ७७३ मात्र थियो ।
– यो तथ्याङ्कमा प्रदेश लोकसेवाबाट निजामतीमा प्रवेश गरेका कर्मचारीको विवरण उल्लेख नभएको ।
– आ.व. २०६७/६८ मा निजामती सेवामा कार्यरत ७७ हजार ८४८ कर्मचारीमध्ये पुरुषको सङ्ख्या ८६.१६ प्रतिशत अर्थात् ६६,०७५ थियो तर अहिले निजामतीमा पुरुषको प्रतिशत घटेर ७३.३५ प्रतिशतमा सीमित रहेको छ ।

१४. नेपाल सरकारले विद्यालयलाई शान्ति क्षेत्रका रूपमा घोषणा कहिले गरेको हो ?
 वि.सं. २०६८ जेठ ११

१५. नेपालको कुन ठाउँलाई माटोको सहरका रूपमा चिनिन्छ ?
 ल्होमन्थाङ (मुस्ताङ)

१६. विश्वको सबैभन्दा लामो टे«किङ रुट ‘द ग्रेट हिमालयन टे«ल’ कुन देशमा रहेको छ ?
 नेपाल

१७. चक्राकार नदी भनी कुन नदीलाई चिनिन्छ ?
 कालीगण्डकी

१८. नेपाल राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी सङ्घ (एनएनआईपीए)द्वारा आयोजित १६औँ एनएनआईपीए अवार्डमा सर्वोत्कृष्ट घोषित हुने खेलाडी को हुन् ?
 विराज महर्जन (फुटबल) पुरुषतर्फ र अरुणा शाही (भलिबल) महिलातर्फ
– राष्ट्रिय महिला भलिबल टोलीकी कप्तान अरुणा र राष्ट्रिय पुरुष फुटबल टोलीका पूर्वकप्तान विराजलाई सर्वोत्कृष्ट खेलाडी घोषणा गरिएको । दुवैले समान एक लाख रुपियाँ नगद प्राप्त गरेका ।

१९. Spiny babbler भनेर कुन चरालाई भनिन्छ ?
 काँडे भ्याकुर

२०. सर्वप्रथम बजेटको सुरुवात कुन देशबाट भएको हो ?
 सन् १७३३, बेलायत

२१. अर्काको गुँडमा फुल पार्ने चरा कुन हो ?
 कोइली
– (नेपालमा पाइने करिब १८ प्रजातिका कोइलीमध्ये चार प्रजातिले आफैँले बनाएको गुँडमा फुल पारेर चल्ला कोरल्छन् तर बाँकी प्रजातिका कोइलीले अरू चराको गुँडमा फुल पार्छन् । कोइली चरा निकै नै बाठो हुन्छ । कोइलीले आफ्नो फुल जसले सजिलै कोरल्न सक्छ, त्यही चराको गुँडमा फुल पार्छ ।)

२२. विश्व उपभोक्ता अधिकार दिवस कहिले मनाइन्छ ?
 मार्च १५

२३. महेन्द्र संस्कृत (हाल नेपाल संस्कृत) विश्वविद्यालयबाट विद्यावारिधि गर्ने पहिलो व्यक्ति को हुन् ?
 डा. रमेशचन्द्र अधिकारी। गोरखापत्रबाट