नेपालमा राजनीतिक परिवर्तनको औचित्य

३३८ पटक पढिएको

विजयराज सिंह, जाजरकोट –

नेपालमा बारम्बार राजनीतिक परिवर्तन भए पनि, यी परिवर्तनहरूले जनताको जीवनस्तरमा ठोस सुधार ल्याउन सकेका छैनन्। विद्यमान राजनीतिक संरचनाहरू, विकासको गति, परराष्ट्र नीति, र राष्ट्रिय स्वाभिमानका मुद्दाहरूले नेपाललाई एउटा जटिल मोडमा ल्याई पुर्याएका छन्। यस लेखमा, यी मुद्दाहरूको विश्लेषण गर्दै नेपालमा थप राजनीतिक परिवर्तनको आवश्यकता र यसको सम्भावित दिशाबारे चर्चा गरिनेछ।

विद्यमान संरचनाको अवैज्ञानिकता

नेपालको वर्तमान राजनीतिक संरचनाहरू वैज्ञानिक र प्रभावकारी छैनन्। संघीयताको कार्यान्वयनमा देखिएका समस्याहरू, स्थानीय तहहरूको अधिकार कटौती, र केन्द्र सरकारको हस्तक्षेपले गर्दा जनताले प्रत्यक्ष रूपमा सेवा पाउन सकेका छैनन्। उदाहरणको लागि, स्थानीय तहमा जनप्रतिनिधिहरूले अधिकार पाए पनि आवश्यक कर्मचारी र बजेटको अभावमा काम गर्न सकेका छैनन्। जसले गर्दा स्थानीय तहको विकास हुन सकेको छैन र जनतामा निराशा छाएको छ। यसले गर्दा राजनीतिक प्रणालीप्रति जनताको विश्वास घट्दै गएको छ।

विकासको गति र राष्ट्रिय स्वाभिमान

विकासको हिसाबले नेपाल अन्य राष्ट्रहरूभन्दा पछि परेको छ। राजनीतिक अस्थिरता, भ्रष्टाचार, र कुशासनले गर्दा विकासले गति लिन सकेको छैन। गरिबी, बेरोजगारी, र असमानता बढ्दै गएको छ। उदाहरणको लागि, नेपालमा प्राकृतिक स्रोतसाधनको प्रचुर मात्रामा भए पनि उचित व्यवस्थापनको अभावमा यसको उपयोग हुन सकेको छैन। जसले गर्दा देशको आर्थिक विकास हुन सकेको छैन।

विश्व बैंकको तथ्यांक अनुसार, नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (GDP) वृद्धिदर सन् २०२१ मा २.३% थियो, जुन दक्षिण एसियाको औसत वृद्धिदरभन्दा कम हो। यसले गर्दा राष्ट्रिय स्वाभिमानमाथि पनि आँच आएको छ।

कमजोर परराष्ट्र नीति

नेपालको परराष्ट्र नीति पनि कमजोर देखिएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरूलाई प्रभावकारी रूपमा व्यवस्थापन गर्न नसक्दा नेपालले आफ्नो राष्ट्रिय हितलाई सुरक्षित गर्न सकेको छैन। छिमेकी राष्ट्रहरूसँगको सम्बन्धमा पनि समस्या देखिएका छन्। उदाहरणको लागि, नेपाल र भारतबीचको सीमा विवाद अझैसम्म समाधान हुन सकेको छैन। जसले गर्दा दुई देशबीचको सम्बन्धमा तनाव उत्पन्न भएको छ।

राजनीतिक परिवर्तनको आवश्यकता

यी सबै समस्याहरूको समाधानको लागि नेपालमा थप राजनीतिक परिवर्तन आवश्यक छ। तर, यो परिवर्तन विगतका परिवर्तनहरू जस्तो खोक्रो नारामा सीमित हुनु हुँदैन। यसपल्टको परिवर्तनले जनताको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउने, विकासलाई गति दिने, परराष्ट्र नीतिलाई सुदृढ गर्ने, र राष्ट्रिय स्वाभिमानलाई उँचो राख्ने लक्ष्य राख्नुपर्छ।

परिवर्तनको दिशा

परिवर्तनको दिशा निर्धारण गर्नको लागि सबैभन्दा पहिला राजनीतिक दलहरूले आफ्नो सोच र कार्यशैलीमा परिवर्तन ल्याउनु पर्छ। उनीहरूले जनताको विश्वास जित्ने काम गर्नुपर्छ। भ्रष्टाचारलाई नियन्त्रण गर्नुपर्छ। सुशासन कायम गर्नुपर्छ।

त्यसैगरी, जनताले पनि आफ्नो भूमिका निर्वाह गर्नुपर्छ। उनीहरूले राजनीतिक दलहरूलाई खबरदारी गर्नुपर्छ। सही नेता छान्नुपर्छ। देशको विकासको लागि एकजुट हुनुपर्छ।

अन्य देशको राजनीतिक परिवर्तनबाट पाठ सिक्दै, नेपालले आफ्नो विशिष्ट परिस्थिति अनुसारको राजनीतिक प्रणाली विकास गर्नुपर्छ। उदाहरणको लागि, भुटानले आफ्नो सांस्कृतिक पहिचानलाई जोगाउँदै दिगो विकासको लक्ष्य हासिल गरेको छ।

यदि यी सबै कुराहरूलाई ध्यानमा राखेर परिवर्तन गरियो भने नेपालको भविष्य उज्ज्वल हुन सक्छ। यी लेखकका निजी बिचार हुन्।