अभावको छायाँमा कर्णालीको कालाढुङगा गाउँ

विजय राज सिंह, जाजरकोट-

कालाढुङ्गा, कर्णालीको दुर्गम काखमा लुकेको एउटा गाउँ, जहाँ अभावले आफ्नो साम्राज्य खडा गरेको छ। यहाँको जीवन संघर्षको एउटा अनन्त कथा हो, जहाँ हरेक बिहान नयाँ चुनौती बोकेर उदाउँछ।

पहाडको चट्टानी भूभागमा बसेको यो गाउँ, जहाँ जीवनको लय सुस्त छ, तर अभावको पीडा तीव्र। यहाँका घरहरू, कालाढुङ्गाको नाम जस्तै चट्टान र माटोले बनेका छन्, जसका भित्ताहरूमा अभावको कथा कोरिएको छ। यहाँका मानिसहरूको आँखामा भविष्यको अनिश्चितताको छायाँ प्रस्ट देखिन्छ। कयौँ आमाहरूको रित्तो काख, गरिबीले छोराहरूलाई खाडी मुलुकमा भौतारिन बाध्य बनाएको छ। जहाँ वर्षभरि काम गर्दा तीन महिना खाना पुग्दैन, त्यहाँ जीवनको मूल्य के होला? बुवाहरू कालापहाड, भारततिरको यात्रामा निस्किएका छन्, गाउँमा महिला, वृद्ध र असहाय मात्र बाँकी छन्।यहाँको जीवनशैली सरल छ, तर संघर्षको कथा जटिल।

बिहान सबेरै उठेर खेतमा काम गर्न जाने किसानहरू, जसको पसिनाको मूल्य कहिल्यै उठ्दैन, उनीहरूको जीवन संघर्षको पर्याय बनेको छ। बालबालिकाहरू, जसको हातमा किताब हुनुपर्नेमा भारी बोक्न बाध्य छन्, उनीहरूको भविष्य अभावको अँध्यारोमा हराइरहेको छ। महिलाहरू, जसले घरको चुलोदेखि खेतबारीसम्मको काम एक्लै गर्नुपर्छ, उनीहरूको जीवन कठिन परिश्रम र त्यागको प्रतीक बनेको छ।कालाढुङ्गामा अभावले मानिसहरूको जीवनलाई मात्र होइन, उनीहरूको सपनालाई पनि कैद गरेको छ। शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीको अवसरको अभावले गर्दा यहाँका मानिसहरू सधैँ पछाडि परिरहेका छन्।

प्राकृतिक प्रकोपले गर्दा यहाँको जीवन झनै कष्टकर बन्दै गएको छ। बाढीपहिरो, खडेरी र भूकम्पले यहाँका मानिसहरूको जीवनलाई तहसनहस पारेको छ।यहाँका महिलाहरू बिहान सबेरै उठेर घरको काम सकेर खेतबारीमा जान्छन्। उनीहरूले घरको कामसँगै बालबालिकाको स्याहारसुसार र वृद्धहरूको हेरचाह पनि गर्छन्। उनीहरूले आफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल नगरी परिवारको भरणपोषणका लागि अहोरात्र खट्छन्। उनीहरूले आफ्नो पीडालाई लुकाएर राख्छन् र परिवारको खुसीका लागि संघर्ष गरिरहन्छन्।

यहाँका वृद्धहरू आफ्नो जीवनको अन्तिम समयमा एक्लोपनको पीडा भोगिरहेका छन्। उनीहरूका छोराहरू खाडी मुलुकमा छन्, र बुहारीहरू घरको काममा व्यस्त छन्। उनीहरूले आफ्नो जीवनको अनुभव सुनाउन चाहन्छन्, तर सुन्ने कोही हुँदैन। उनीहरूले आफ्नो नातिनातिनालाई खेलाउन चाहन्छन्, तर उनीहरू विद्यालय जान्छन्।

उनीहरूले आफ्नो जीवनको अन्तिम समयमा शान्ति र आनन्द चाहन्छन्, तर उनीहरू एक्लोपनको पीडामा छटपटाइरहेका छन्।यहाँका बालबालिकाहरू विद्यालय जान्छन्, तर उनीहरूले गुणस्तरीय शिक्षा पाउँदैनन्।

विद्यालयमा आवश्यक सामग्रीहरू पाउँदैनन्, र उनीहरूले शिक्षकहरूको अभावमा पढ्नुपर्छ। उनीहरूले आफ्नो भविष्य बनाउन चाहन्छन्, तर अभावले गर्दा उनीहरूको सपना पूरा हुन सक्दैन।यहाँका युवाहरू रोजगारीको खोजीमा शहर जान्छन्, तर त्यहाँ पनि उनीहरूले अवसर पाउँदैनन्। उनीहरूले शहरमा पनि कठिन परिश्रम गर्नुपर्छ, र उनीहरूले कम ज्यालामा काम गर्नुपर्छ।

आफ्नो परिवारलाई सहयोग गर्न चाहन्छन्, तर उनीहरूले पर्याप्त पैसा कमाउन सक्दैनन्। तर, अभावको यो अँध्यारोमा पनि आशाको एउटा सानो ज्योति टिमटिमाउँछ। यहाँका महिलाहरू साहसी छन्, उनीहरू संघर्ष गर्न कहिल्यै छोड्दैनन्। उनीहरूले आफ्नो परम्परा र संस्कृतिलाई जोगाएर राखेका छन्। उनीहरूले एकअर्कालाई सहयोग गर्छन्, र आपसमा मिलेर बस्छन्।

आमाहरू छोराको पर्खाइमा दिन कटाउँछन्, वृद्धहरू नयाँ पुस्ताको आशामा बाँचिरहेका छन्। कालाढुङ्गालाई विकासको मूलधारमा ल्याउन आवश्यक छ। यहाँ शिक्षा, स्वास्थ्य र रोजगारीको अवसर सिर्जना गर्नुपर्छ। यहाँका महिलाहरूलाई सीप विकासको तालिम दिनुपर्छ। यहाँ प्राकृतिक प्रकोपबाट बच्नका लागि आवश्यक पूर्वाधार निर्माण गर्नुपर्छ।कालाढुङ्गा अभावको एउटा प्रतीक हो, तर यो परिवर्तनको सम्भावना बोकेको ठाउँ पनि हो। यहाँका मानिसहरूलाई अवसर दिएमा उनीहरूले आफ्नो जीवन मात्र होइन, देशको भविष्य पनि बदल्न सक्छन्।